Кашни çулах пуш уйăхĕн 20-мĕшĕнчен пуçласа акан 2-мĕшĕччен пирĕн çĕршывра туберкулеза хирĕç кĕрешмелли «Шурă чечек» уйăхлăх иртет. Ăна çулсерен халăх сывлăхне упраса хăварас тата туберкулез чирĕнчен асăрхаттарас тĕллевпе йĕркелеççĕ.
Уйăхлăх пынă тапхăрта шкулсенче, ял халăхĕ хушшинче медицина ĕçченĕсем тĕрлĕрен калаçусем ирттереççĕ. Çавăн пекех флюорографи тухма, ачасене туберкулинодиагностика тума тата бактериологи лабораторийĕнче тĕрĕслеттермешкĕн уçă алăксен кунĕсем пулаççĕ. Тухтăрсем вара район больницинче шăматкун та йышăнаççĕ.
Мĕнпе хăрушă-ха туберкулез? Çак чир мĕн авалтан пыракан, ерекен, çынна вăрттăн кăшласа, вăйран ярса сывлăха пĕтерекен хăрушă тăшман. Унăн бактерийĕсем никама та шеллемеççĕ: ватти-вĕттине те, пуянни-чухăннине те. Анчах ытларах чухне хăйĕн сывлăхне упрама пĕлмен, санитари гигиенине пăхăнман, эрехпе, пируспа туслă çынсемшĕн пысăк хăрушлăх пулса тăрать.
Туберкулез бактерийĕсем чирлĕ çыннăн организмĕнче кăна мар ĕрчеме пултараççĕ, тулашри тавралăхра та нумай пурăнма пултараççĕ. Çак «патаксем» нимрен те хăрамаççĕ, типĕтсен те, вĕретсен те пĕтмеççĕ, спирт, кислота, сĕлтĕ те парăнтармасть вĕсене.
Çут çанталăкра бактерисем çулталăк таран та ытларах пурăнма пултараççĕ: диван-кравать, кĕнеке-тетрадь, савăт-сапа, кавир-палас, сĕтел-пукан, ал шăлли тусанĕсенче темиçешер уйăх пурăнаççĕ. Чирлĕ выльăх-чĕрлĕх сĕтĕнчен тунă турăх, тăпăрч, хăйма, çăмартара пурăнакан туберкулез бактерийĕсем 10 уйăхран та ытларах пурăнма пултараççĕ. Вĕсемшĕн хĕвел çутипе ультрафиолетăн пайăркисем çеç хăрушлăх пулса тăраççĕ.
Туберкулезпа кашниех чирлеме пултарать. Нумайрах чухне туберкулезлă çын чире саракан пулса тăрать. Бактерисем ытларах сывлăшпа – 95 процент таранах сарăлаççĕ.
Чир аталанăвĕпе тата туберкулеза хирĕç кĕрешесси çаксенчен килет:
- организма мĕн чухлĕ бактери лекни;
- бактерин вăй-хăвачĕ;
- организмăн иммунологи вăйĕ.
Туберкулезпа чирлес хăрушлăха кăларса тăратакансем: - пахалăхсăр апат-çимĕç;
- пирус туртни;
- эрех-сăрапа иртĕхни;
- наркотиксемпе аташни;
- ВИЧ: СПИДпа чирлени;
- вăраха кайнă чирсем;
- ÿпке чирĕсем, сахăр чирĕ;
- вар-хырăм чирĕсем;
- тирпейсĕрлĕх;
- социаллă пулăшу илеймен çынсем тата ыттисем.
Паян эпир çак йывăр чире малтанхи тапхăртах тупса палăртма, унтан тĕрĕс-тĕкел сыватма пултаратпăр. Анчах ăнăçу, паллах, çынран хăйĕнчен нумай килет.
Уйăхлăх вăхăтĕнче çулленех тĕрлĕ темăпа мероприятисем йĕркелетпĕр: шкул ачисем, ял çыннисем, ĕç коллективĕсем хушшинче туберкулез чирĕ çинчен ăнлантару сехечĕсем, «çавра сĕтелсем», лекцисем, видеороликсем йĕркелетпĕр.
Шкулсенче, фельдшерпа акушер пункчĕсенче çак темăпа сывлăх кĕтесĕсем уçатпăр, сочиненисен, санбюллетенсен, тематикăлла диктантсен, ÿкерчĕксемпе буклетсен конкурсĕсене йĕркелетпĕр. Çак тапхăртах «Сывлăх шкулĕсен» ĕçĕсене йĕркелесе вăйлатса ярасчĕ.
Пирĕн умра тăракан чи пĕрремĕш тĕллев икĕ е ытларах çул флюорографи тухман çынсен сывлăхне тĕрĕслесси. Юлашки çулсенче ку тĕлĕшпе пысăк ĕçсем туса ирттертĕмĕр. Çак чирпе чирлекенсен йышĕ сахалланчĕ пулсан та йывăр чирленĕ пулăмсем пулкалаççĕ-ха.
Туберкулезпа чирлекенсен йышĕ кăçал пĕлтĕрхипе танлаш- тарсан самаях чакрĕ. Вĕсем хушшинче йывăр е шала кайнă чирсен йышĕ те самаях пĕчĕкленчĕ. Пĕлтĕр туберкулёзран вилекенсем пулмарĕç. Çапах та сарăмсăр инкексем те пур.
Çав вăхăтрах, сыватма май пур чухнех хăш-пĕр ялта çак хăрушă чиртен сывалма вас- камаççĕ. Вĕсем эмельсене ĕçмеççĕ, сывлăхне тĕрĕслеттерме врачсем патне çÿремеççĕ. Ку ялсенче çынсем вара медицина пулăшăвне илме васкамаççĕ. Сывлăхĕсем хавшанă пулсан та, вĕсем хăйсене чирлĕ тесе шутламаççĕ. Вĕсем хушшинче ытларах вăтам çулсенчисем, пирус туртма юратакансем, эрех-сăрапа иртĕхекенсем тупăнаççĕ. Иртнĕ çулта вара, анализсем кăтартнă тăрăх, Вич-Спидпа чирлекенсем хушшинче туберкулез ытларах сарăлчĕ.
Çак хушăра пирĕн районта куçса çÿрекен флюорографи установки ĕçлет, ялтан яла çÿрет. Пирĕн тĕп задача – мĕнле те пулсан кашни çынна çак установка витĕр кăларса ÿпке чирĕсене вăхăтра тупса сыватасси.
Халĕ çапла каласан та юрать пулĕ: флюорографи установки ялсем тăрăх çÿрет пулсан та нумайăшĕ хăйсен сывлăхне тĕрĕслеттересшĕн мар, час-часах тарса пытанма тăрăшаççĕ. Тĕлĕнмелле – ку вĕт пирĕн сывлăх!
Планпа танлаштарсан, пирĕн районта иртнĕ çулта халăхăн 99,7% рентген флюорографи витĕр тухрĕ. Анчах хăшпĕр ялсенче, сăмахран, Çĕнĕ Пĕршенер 86%, Шăхасан ялĕнчи 2 участок 87,2 % çеç тухрĕç. Шăхаль ялĕнче вара кашни çулах ку цифра 100% танлашать. Çак фельдшертан пурин те тĕслĕх илме юрать. Чăнах та, Римма Филипповна Алексеева чунне парса ĕçлени курăнать. Çавăн пекех пĕлтĕр: Хучел, Карăклă, Вăтапуç, Малти Тукай, Çĕнĕ Пинер ялĕсенче те 100 шер % ФОГК витĕр тухрĕç. Пуç тайса тав сăмахĕ калас килет çак ялти медицина ĕçченĕсене.
Малтанхи çулсенче «кăшăллă вирус» алхаснă пирки халăх туберкулез чирĕ çинчен мансах кайрĕ пулмалла, час-часах медицина пулăшăвне илме вас- каман тĕслĕхсем пулкалаççĕ. Васкавлă пулăшăва та хăйсем çав тери йывăрланса çитсен тин чĕнеççĕ. Пĕр çĕрте пурăнса, тепĕр çĕрте пропискăра тăни те тухтăрсене медицина пулăшăвне пама пысăк чăрмав кÿрет.
Хисеплĕ Канаш тăрăхĕнче пурăнакансем, ял ĕçченĕсем пурте харăссăн тăрса, çак хăрушă чирпе кĕрешекен мероприятисенче активлă хутшăнса, пĕчĕк формăллă туберкулез чирĕсене вăхăтра тупса сиплесчĕ.
Туберкулезпа чирлес хăрушлăха хамăртан сиресчĕ, вахăтра хамăр сывлăха флюорографи витĕр тухса тĕрĕслеттересчĕ. Тупăннă хăрушă чире вăраха ярас марччĕ, вăхăтра сипленме тухтăрсем патне йĕркеллĕ çӳресчĕ. Сывлăх хамăршăн пулнине манас марччĕ!
Лидия Алексеева,
Район больницин
фтизиатрĕ
